Guster muik t Dagblad (weer ains) n melden van n onderzuik over de sloepende toaldood van dialekten, woaronder t Nedersaksisch. De konkluzie is in wezen niks nijs: t perbleem is al veul eerder en veul voaker konstateerd en beschreven.
In 2002 haar k hierover mit (doudestieds) gedeputeerde Hans Gerritsen al n gesprek, dit in aanwezeghaid van de doudestieds funksionerende streektoalbobo’s.
De delegang is dus al laank aan de gang en dat het verschillende oorzoaken. Noast de (nog aaltied) minderwoardege stoatus van dialekten worden onderwies en olders voak as “mitschuldegen” aanwezen. Dat is veur mien gevuil veul te makkelk steld. De toalinstituten en toalbureaus dij zok mit streektoalen bezeg holden hebben ook n rol in dizze negatieve ontwikkeln.
Loat ik veurop stellen: t initiatief om ain Nedersaksische spellen te ontwikkeln is n kansloze missie. De waarkploug “Nysassiske Skryvwyse” streeft noar maximoale leesboarhaid en aindudeghaid veur alle Nedersaksische dialekten aan zowel de Duutse as de Nederlandse kaande van de grìns. Of zo as ze zulf schrieven (te lezen op Wikipedia):
⁃ De Nysassiske Skryvwyse streavt nå maksimale leasbårheid un eyndüdigheid vöär alle dialekten.
⁃ Döär dat invögen van eygenskappen uut de hanseatiske skryvtraditioon un moderne lokale skryvwysen is de NSS nu uutbouwd vöär dialekten in de heyle språkregioon.
d’Onderlinge verschillen in uutsproak binnen veul te groot om t in ain Nedersaksische spellen vatten te kinnen. As je nait opgruid binnen mit ain van de veule varianten kin je t zowiezo al nait op de juuste menaaier verklanken. Der binnen dus lu dij denken dat t gebruuk van allerhaande aksenten en letterkombinoatsies d’oplözzen is.
Ik denk dat dit n grode misvatten is en dat t juust tegendroads waarkt. t Op schrift stellen van toal (tegenwoordeg in de mainste gevallen via n toetsenbred) het gain boat bie t gebruuk van allerhaande aksenten. Wat veur klanken derbie heuren is ook nait helder.
Gebeurt ter din niks? Zeker wel, mor t perbleem is dat ter vanuut t Grunnegs docht wordt om onze streektoal aan te peerdjen. Dat is, zo as al joaren bliekt, trekken aan n dood peerd. d’Ainege kans om onze streektoal meer onder d’aandacht te kriegen en te brengen is t denken vanuut t Nederlands. Kluster zoveul meugelk varianten om n groot toalgebied te bestrieken woarveur je n aindudege spellen ontwikkeln kinnen mit as uutgangspunt t Nederlands.
Veur alle grunneger varianten is dat zundermeer meugelk. Der binnen overainkomsten genog. Betrek doarbie ook de raandpervìnsies. n Toal holdt nait op bie pervìnsiegrìnzen. Mor t zal n haile toer worden om lu te vinden dij dizze, op de toukomst gerichte aanpak ontwikkeln willen.
Op dit mement is der nog expertieze zat woar we gebruuk van moaken kinnen. Mor veul lu binnen aigenikkeg en hebben de grode gemaine dailer nait veur d’ogen. Dij zollen dus over heur aigen blinde vlekken en streektoalgrìnzen hìnstappen mouten.
Grìnzen deur heur zulf bepoald.
Ain ding is zeker. As verschillen t uutgangspunt is, din kin je t wel schudden. d’Hoogste tied dus veur n streektoalinjeksie. Mor ja, doar hejje n vaccin veur neudeg.
t Ainege pozitieve uut t artikel: noar verwachten kin MIEN kremoatsie nog wel in t Grunnegs………
