Tag: groningen

Buurman Jan – golden raand

eltjedoddemaEen reactie plaatsen

“Dou mie mor gaauw n kop kovvie. Doar bin k wel aan tou. Man, in wat veur laand leven wie ainglieks.”

Buurman Jan plofde dele op de keukenstoule. Ik schonk de kovvie in en tiedens t snieden van de kouke vruig k wat ter loos was. “Zo te zain zitst ja in n dip,” zee ik bezörgd.

“n Dip?” Buurman Jan vuil sikkom van zien stoule. “Zeg mor gerust n deprezzie. n Hail swoare. Ik heb net n braif kregen van de Nationale Raad van Cultuur. Mien Griet en ik haren noamelk subsidie aanvroagd veur n projekt.”

“Nou, dat is n goud initiatief. Dat kin elk nait zeggen,” zee ik. “De mainsten zitten tegenwoordeg gewoon op t geld te wachten. Wat veur projekt is dat din wel?” vruig ik.

“n Projekt veur echte Grunnegers. Mit de noadrok op ‘echte’. Grunnegers mit de worrels in t veen en in de klaai zal k mor zeggen. Ik haar de tekst van t Grönnens Laid vertoald en derbie doan om te onderstrepen dat t n serieuze aangelegenhaid was en dat wie as Grunnegers slim te lieden had haren vanwege de gaswinnen. Mor t is òfwezen. Wie kinnen de snuit òfvegen. Wie hebben nul op t rekest kregen .”

“Dat hebben ze din vast wel motiveerd,” zee ik.

“Wie waren te loat en te vroug,” zee buurman Jan. “De graaipot is leeg en de volgende wordt in 2025 pas weer vuld. Mor dat is t slimste nait. Wie muiken toch gain kans. Onze aanvroage kwam nait in aanmaarken vanwege de te hanteren nije kodes. Wie haren gain oog veur genderij, kleur, etniciteit, diversiteit en CO2. Onze toal was veul te recht en te slicht. En onze wille is vast as stoal en kon dus nooit boegzoam genog wezen, vonden ze. Wie gingen ook volledeg veurbie aan ‘Groningerinnen, Groningerhenners en Groningerhunners’, zo as zai dat schreven. Nou zeg ik die: echte Grunnegers worden gewoon diskrimineerd en boetensloten.”

“Tja, je mouten tegenwoordeg swiegen over t abnormoale, aans wor je òfschreven of negeerd,” zee ik.

“Inderdoad. n Gekkeboudel is t,” foeterde buurman Jan. “De kemizzie vuil ook over ons haart. Dij vuilt wat tonge sprekt en dat is nou net woar de lu dij d’aanvroagen beoordailen mouten nait veur vuilen. Din zol je wel ais tegensputtern kinnen. Nou ja, din wait je t wel. Diversiteitsdrammers, inkluzieklojo’s, wokedwoazen en gendergekken binnen der zat. Dij worden bie veurboat mit veurrang behandeld. Tja, en din is de pot zo leeg, netuurlek. Zo wordt via d’achterdeure aal dat intolerante gedram filaain de soamenleven indrokt. t Wordt tied dat t gezonde verstand zok heuren let en weerwoord geft. Nog even en wie hebben hier Amerikoanse toustanden. n Verrödde moatschoppij, dus. Nou, din is onze dege degelkhaid veurgoud verdwenen zeg ik die. En dat nait ìnkeld in Grunnen. Kom, ik goa weer noar mien pronkjewail, mien Griet in ons aigen huus, ons wonderlaand. Tjeu!”

Buurman Jan droop òf.

Veur hom en zien Griet beloofde t n tied te worden zunder golden raand…….

Buurman Jan – geld

eltjedoddemaEen reactie plaatsen

“Hest t ook lezen? Aal dat rampzoalege nijs dat ons dizze weke elke dag tamtaaierde?”

Buurman Jan zat aan de keukentoavel en was zo as elke week ook dit moal weer verboal in de schieterij. “Berichten over t klimoat? Kovvie?”, vruig ik.

“Nee, eh….., joa wel kovvie, mor ik bedoul aal dij onhaailstiedens over hogere belastens, energiepriezen, infloatsie, bezunegens en hou ze ons n pode uuttrekken willen,” foeterde buurman Jan. “En as tjijs op de vuurpiele kwam ook nog t bericht dat ze ons, de Grunnegers, òfzoltjen willen mit 10 miljard minder as woar wie om vroagd hebben. Man, bie hail veul lu mout ja wel n kloede veur d’haals schoten wezen. En wat dochst van de bedrieven woar lu waarken en dij aal swoarder belast worden. Dij willen hier vast nait blieven. Waarklooshaid loert. En din de boeren woarvan ze de toko onder de kont votkopen willen. Geld bepoalt de richten en nait t gezond verstand. Nog even en n kabbenoatje wordt t nije gold.”

“Tja, geld het aaltied al de wereld regeert,” zee ik.

“Inderdoad,” motterde buurman Jan. “Ze willen ons leven stoadegaan smoakeloos moaken. Minder suker, minder zolt. En waist wel woarom? Ze willen ons overzetten op knienevreten. Op n totoal vegetoarisch dieet. Doar beraaiden ze ons filaain op veur. En elk loat t mor over zok hìnkommen. ‘Je kinnen wel n fioul tegen n aikenboom kepot haauwen, mor je kinnen gain kwoad wief temmen’, zee mie ol opoe vrouger aaltied.

Waist? Ik kin mie veurstellen dat ter aal meer lu binnen dij de wereld veur n doedelzak aankieken. t Draait ìnkeld mor meer om geld. d’Aigenoars van n bulde geld hebben niks te kloagen. Nee, dij verdainen dikken aan handel in lochtkestailen en onzichtboare gazzen en leven van de wind. t Liekt wel t verhoal van Tijl Oelenspaigel dij as kunstschilder n groaf bie de bok dee. De rieken binnen Tijl, de lozen. Dij speulen mooi weer. Jan mit de pet kin de snuit òfvegen.”

“t Zit bliekboar in de mìns, vandoar wellicht t mìnsDOM,” zee ik.

“Inderdoad,” ging buurman Jan verder. “Tijl leefde mit zien fiebeldekwinten as god in Frankriek en finansierde dat filaain mit n lulverhoal. En elk ging doar kritiekloos in mit.”

“Ach, n gek en zien geld blieven nooit laank bie mekoar most mor reken,” zee ik geruststellend.

“Dat kin wel wezen”, zee buurman Jan, “mor der binnen aal meer lu woarvan t bultje aal klaainer wordt, En vergeet ook nait de lu dij nooit aan zo’n bultje tou kommen, aine woar de duvel nooit op schit. Dij hebben sikkom niks achter d’haand. Dij hopen elke dag weer dat ze de dag noa mörgen weer beleven maggen. Dij roaken oververhit deur t gedram over waarmtepompiederij. Nee, rieke stinkerds blieven boetenschot. Veur Jan Bezoen draaigt t kesjot.

Kom, ik goa weer noar mien Griet, dij haar vanmörgen ook weer n bulde noten op zang. Geld moakt nait gelokkeg mor och, mien Griet wel………soms…….òf en tou….. Tjeu!”

Buurman Jan ging op huus aan, mor t leek der op dat hai der nait noar uutkeek as n pastoor noar de sìnten in de kerkbule.

Ach, en elk wait: zulfs dij kin de duvel dansen loaten veur geld…..

Buurman Jan – scheuren

eltjedoddema4 reacties

“Kovvie?” Buurman Jan was binnenkommen en was votdoadelk op zien vaste stee aan de keukentoavel zitten goan.

“As t kaffeïne vrij is wel,” zee buurman Jan. “Ik mout even aan mien blouddrok denken. Dij is sinds woensdag aan d’hoge kaande. Dou ook mor even gain kouke. Hest ook stemd zeker.”

“Tuurlek,” zee ik. “Aaltied al doan. t Recht om te stemmen is bie wieze van spreken ja onbetoalboar. Ik zai t as n plicht.”

“t Gaait mie net zo,” motterde buurman Jan. “Mor dit moal is t mie slecht bekommen. Ik heb der haartkloppens van kregen. Ik heb veur t eerst van mien leven op n aandere partij stemd.”

“Hou dat zo?” wol k waiten.

“Ik heb op de partij stemd woarvan de vertegenwoordegers zok de kont uut d’hoaken lopen hebben om t onrecht dat ons Grunnegers aandoan is aan t licht te brengen. Wie hebben aan dij partij te danken dat d’ellìnde van d’eerdbevens in Den Hoag zo hoog op d’agendoa kommen is.”

“d’SP?”, vruig ik.

“Krek,” zee buurman Jan. “Mor mien Griet het, net as de mainste aandere Grunnegers, op n partij stemd dij zok landelk nait uutsproken het tegen de gaswinnen. En de vertegenwoordegers van dij partij maggen dammeet in onze Pervìnsioale Stoaten meschain wel de veurzittershoamer hanteren. En dat aal omdat volgens mien Griet dij Kerrolain zo’n tovve tantie is. Aine mit hoar op de koezen, zee ze. Aine dij zok de keze nait van t brood eten let. Tja, en dou ik zee, ‘as je waik in de knijen worden smelt t benul ook vot’, waren de poppen aan t dansen.”

“Doar kin k mie wel wat bie veurstellen,” zee ik. “Doe wolst dat dien Griet ook op d’SP stemmen ging, mor dij ging veur de BBB.”

“Krek,” foeterde buurman Jan. “Ik zee nog: Griet mien wicht, mien ol opoe zee vrouger aaltied: bobo’s graaien in de pindapot om heur buutsen dermit vol te stoppen, de massa kin zok de snuit òfvegen en krigt de doppen. Sinds dat mement hebben wie om elke schietscheterghaid nou hikhakkerij. Mor kom, ik goa mor weer noar heur tou. Ik zai wel woar zai dammeet heur plaske overhìn dut. Tjeu!”

Buurman Jan ging op huus aan. In zien reloatsie mit Griet waren dudelk wat scheuren kommen. En t waren meer as wat krimpscheuren.

Och, as e der mor zunder kleerscheuren òfkomt…..

Buurman Jan – panheerns

eltjedoddemaEen reactie plaatsen

“Dien kovvie is weer schier broen van kleur. k Wil nait veul zeggen, mor t is n perfekte kombinoatsie mit de kleur van dien kouke.”

Buurman Jan nam d’eerste slok en hapde in zien Grunneger kouke. “Dat is slim attent van die. Mor de kleur van mien kovvie en kouke is aans elke weke geliek,” zee ik.

“Nou kiek, ik las n artikel over n swaarde vraauw dij t over widde mìnsen haar,” ging buurman Jan wieder. “Zai was verbraand op ‘witten’ Zai beheurt vast tot t slag volk dat blaanke mìnsen minacht en ze doarom ‘witten’ nuimt. Ik zeg die dit: as n blaanke wit is din is dij dood. Man, dat soort volk wakkert bie mie intolerantsie aan. En doar haar k eerder nooit last van.”

“Gelokkeg binnen der ook swaarde lu mit n aandere netuur,” zee ik. “Der is nog hoop in dizze wereld.”

“Netuur, doar zegst wat,” zee buurman Jan. “Ik las dat Natuur en Milieu vindt dat n auto mit n batterij beter is as aine dij ridt op benzine of diezel. Dat ze lu op kosten joagen zeggen ze der nait bie. Mien Lada de Luxe uut 1993 lopt nog as n tuutje. Man, ik goa toch gain haalve tun of meer uutgeven veur n batterijvertuut. Eerst lòkken ze joe mit vrijstellen van wegenbelasten en din trekken ze joe n pode uut. Der binnen zo al hail wat lu maal votkommen omdat ze touhapten in de vedde worst dij heur veurhollen wer. Dat op n dag ale koabels van ons stroomnet op haalf zeuven hangen vertellen ze der nait bie.

Dikbetoalde belaaidsmoakers hebben zok kompleet löswaikt van de waarkelkhaid. Veul plannen worden op Arbo-gesertifisiteerde stoulen bedocht, mor rondom ons tou kin je zain dat, as dij plannen uutvoerd worden, de rezeltoaten rampzoaleg binnen.

“Gesertifiseerde,” verbeterde ik.

“Dat zee ik,” ging buurman Jan deur. “De generoatsies van onze olders en onzent hebben noa de twijde wereldoorlog zörgt veur veuruutgang. Mor net as bie femiliebedrieven zai je dat de daarde en vaarde generoatsie de boudel verkwanzelt en opvret.”

“Tja, in weelde leven kin elk, mor de weelde droagen dat is n aander verhoal,” zee ik.

“Krek,” zee buurman Jan. “En wat vreterij betreft, ja. Ik las dat ter tegenwoordeg n smoakatlas is. Doarin stoan noast de lekkerste ook de smeregste gerechten. De topper was pan-in-kurrie. Heurt mie goud tou.”

“Phanaeng curry bedoulst zeker. Dat komt uut Thailand,” zee ik.

“Dat zee ik,” zee buurman Jan. “En bovenaan op de floplieste stoan gefermenteerde haaien, gebroaden vogelspinnen en gesmoorde kaalfskoppen. Tja, t is mor woar je van hollen. Kom ik goa weer noar mien Griet. Wie eten dammeet wat overbleven is van guster en eerguster. Mien Griet moakt doar utjekul van. Ook lekker. Tjeu.”

Buurman Jan luip opgewekt de keuken uut. Hai haar dudelk vertraauwen in de kookkunsten van zien Griet. Ach, laifde gaait nou ainmoal deur de moage. Nou ja, zolaank t mor gain opgesteufde vìnsterbaanken of gebakken knarriebonkjes binnen. En ook koeriekarrie huft veur mie nait. Mor goud, elk wait dat bie d’etenspot nog nooit aine verhongerd is.

Zolaank der mor gain panheerns in liggen…..

Elitair Gronings

eltjedoddemaEen reactie plaatsen

Tegenwoordig is het “in” om te generaliseren. Vaak wordt het gedaan om een eigen mening kracht bij te zetten om zo de zienswijze en het gedrag van anderen te bekritiseren. Generaliseren gebeurt vaak met de intentie om zich af te zetten tegen een zgn. bevoorrechte groep. Die wordt dan afgeschilderd als zijnde arrogant, geprivilegeerd en hooghartig. Hand in eigen boezem steken is er meestal niet bij.

Zo kwam ik het woord ‘elitair’ tegen in een journalistieke bijdrage over het GRN streektaalfestival in het Kielzog in Hoogezand. In het verslag werd kritiek geuit op de organisatie en de invulling van het festival.

Een aantal kritiekpunten die werden genoemd:

  • Het is een treffen van oudere mensen, het is een vergrijsde bedoening;
  • De meeste bezoekers staan ver af van wat er onder jongeren leeft, waardoor de jeugd niet wordt bereikt;
  • De tijd in de ‘Grunneger wereld’ staat stil omdat er geen aansluiting is met een breder, diverser, jeugdiger publiek;
  • Het is elitair om het festval in een theater te houden;
  • Taalpuristen bepalen wel even hoe je Grunnegs hoort te spreken.

De kritiek is deels terecht maar op een aantal punten ook generaliserend. Zo kun je vraagtekens zetten bij de suggestie dat een groot deel van het huidige publiek elitair zou zijn en voornamelijk bestaat uit taalpuristen. Dat ook het Gronings aan verandering onderhevig is valt niet te ontkennen. Maar dat wil niet zeggen dat ieder maar zijn eigen gang kan gaan. Daarbij moet er onderscheid worden gemaakt tussen de spreek- en de schrijftaal. Spreektaal kan verschillen. Schrijftaal is een ander verhaal. Respect en waardering hebben voor een taal impliceert dat er nagedacht is over eensluidende spellingsregels en grammatica.

Verantwoord bezig zijn met welke taal dan ook houdt dus in dat je de afspraken over spelling en grammatica hanteert. Dan heb je echt recht van spreken. M.b.t. het Gronings is lang niet iedereen zich hiervan bewust. En dat komt omdat onze streektaal al decennia lang op z’n gat ligt.

Kritiek daarop is terecht…….